Het Ivoren Kruis kijkt terug op een geslaagd Jaarcongres. Met inspirerende sprekers, betrokken partners en nieuwsgierige bezoekers was 1 april 2023 een geslaagde congresdag.

U leest hieronder een verslag van deze dag.

Zie ook de foto-impressie

Het Ivoren Kruis heeft gemerkt dat er nog veel mensen zijn -zorgprofessionals, beleidsmakers en vele andere professionals- die nog niet weten dat cariës een ziekte is. Gezien de grote ambitie van het Ivoren Kruis om cariës de wereld uit te helpen, hoopt het Ivoren Kruis met dit congres verdere bewustwording te creëren. Daarbij is het tegelijk een afscheidscongres van de voorzitter van het Ivoren Kruis, Onno Hofman. Tijdens de ALV in december is hij benoemd tot erelid van het Ivoren Kruis wegens zijn grote verdiensten door zijn niet aflatende passie om te werken aan een goede mondgezondheid in heel Nederland. De bijbehorende versierselen zijn tijdens de ALV voorafgaand aan het congres opgespeld door de huidige voorzitter Albert Feilzer.

Is cariës een ziekte? Inzichten en misverstanden. Wil van der Sanden

• Download presentatie

Wil van der Sanden, voorzitter Wetenschappelijk Adviescollege en opleidingsdirecteur Tandheelkunde Radboud UMC, trapte af met het antwoord: ‘de boodschap dat cariës een ziekte is, is nog niet overal doorgedrongen, dus we moeten nog beter ons best doen’.

Vorig jaar diende het Ivoren Kruis een onderzoeksaanvraag in bij ZonMw om de effectiviteit van Gewoon Gaaf te gaan bepalen. Het idee was dat met alle publiciteit vorig jaar over slechte kindergebitjes, dit dé mogelijkheid zou zijn om een dergelijk onderzoekssubsidie toegekend te krijgen. Helaas werd de aanvraag niet gehonoreerd. De commissie vond cariës geen ziekte. Dat is contrair aan wat wetenschappers in 1940 al verkondigden, het Ivoren Kruis vanaf 1941 en wat de chatGPT aangeeft.

Ook geeft Wil van der Sanden overtuigend aan wat de ziektelast is, ook financieel. Naar gebitsafwijkingen gaat 4 miljard euro. Dit kan ook worden ingezet om de bevolking een stuk gezonder te maken, in plaats van te gebruiken als behandeling. De zorguitgaven zijn het hoogst in de leeftijdscategorie van 10-14 jaar: ca 1,1 miljard euro (bijna de helft gaat naar een beugel). Daarbij gaat veel geld naar het (onderzoek naar) behandelen van de gevolgen van de ziekte cariës en zijn er slechts zeer beperkte middelen voor (onderzoek naar effectieve) preventie van de ziekte cariës. Om ervoor te zorgen dat cariës beheersbaar wordt, is het nodig kinderen vanaf dag 0 in de praktijk te laten komen zodat de ouders kunnen worden gecoacht op het vlak van een goede mondverzorging bij hun kind. Daarbij is het nodig dat er meer begrip bij andere professionals is dat de mond belangrijk is: ze mogen de mond niet vergeten!

Mondzorgcoaches op consultatiebureaus – huidige stand van zaken. Cor van Loveren, Lea Kragt en Lucy Smit.

• Download presentatie

We bezien cariës als een symptoom van onderliggende problematiek.

Cor van Loveren vertelt over het project Gezonde Peutermonden (Peggy van Spreuwel et al), een mooie samenwerking tussen lokale mondzorgpraktijken en de JGZ. Er zitten 200 kinderen in de proefgroep, die meerdere keren op consult komen. Gemiddeld krijgt ieder kind (en de ouder) 97 minuten coaching. Dat de minister heeft aangegeven dat hij een betaaltitel wil opzetten voor een mondzorgcoach op het consultatiebureau omdat het tot meer passende zorg leidt, is een mooie opsteker voor het project. Wel zijn er verschillende belemmerende en bevorderende factoren in kaart gebracht die van invloed zijn op een geslaagde implementatie van een mondzorgcoach op een consultatiebureau.

Lea Kragt vertelt over determinanten van mondgezondheid bij kinderen in Rotterdam. Het betreft het Generation R onderzoek waarin 10.000 zwangere vrouwen (inclusie 2004-2006) worden gevolgd in een prospectief cohort onderzoek. Een van de conclusies die zij trekt is dat interventie op jonge leeftijd juist belangrijk is. Mondgezondheid moet hierbij niet vergeten worden in de adviezen rondom (op)voeding. Integratie van mondzorg in andere preventieprogramma‘s is makkelijk mogelijk, maar wordt veel te weinig gedaan.

Lucy Smit gaat voor een mondgezonde generatie met haar JGZ-organisatie en vertelt over wat er eigenlijk allemaal al gedaan wordt aan bevordering van de mondgezondheid. Allereerst is er een elearning gemaakt voor jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen. Er is veel aandacht voor het geven van borstvoerding en spruw, eetadviezen, adviezen over leefstijl en ook over tandartsbezoek. Bij Kennemerland worden kinderen al vroeg naar de tandarts geleid, juist in achterstandswijk, en dat blijkt ook succesvol: was tandartsbezoek eerst 6%, het is opgehoogd tot 54%. Wel merkt Lucy dat tandartsen soms ten onrechte overrulen en zeggen dat de kinderen niet vanaf het eerste tandje al bij de tandarts hoeven te komen, maar pas vanaf 2 jaar. Dit leidt tot ontevreden geluiden bij de ouders, die dan minder vertrouwen stellen in de JGZ-arts. Lucy hecht aan een goede samenwerking met mondzorgverleners, meer dan een mondzorgcoach op het consultatiebureau, aangezien dat lastig is vorm te geven. Er zijn meerdere spreekuren tegelijk nodig waar geen ruimte voor is, en ook niet voor de benodigde apparatuur. ‘De kracht van de jeugdarts is dat deze op alle vlakken iets weet, dat deze het kind zelf ziet in zijn omgeving en op het juiste moment een specialist kan inschakelen’.

Ongewenste mijding van mondzorg. Financiële drempels in de toegankelijkheid van mondzorg.’ Geert van der Heijden en Sehida Begovic

• Download presentatie

In 2023 leven 830.000 Nederlanders onder de armoedegrens, dit betreft 220.000 kinderen. In maart 2023 gaf Nibud aan dat 6 op de 10 huishoudens niet goed rondkomen. Vanwege geldproblemen maken veel mensen de keuze om niet naar de tandarts te gaan, ze kunnen dit niet betalen. In de beeldvorming is zorgmijding een bewuste keuze, echter bij mensen die te weinig geld hebben, is dat het niet. Dankzij gegevens van de OECD (2019) is te herleiden dat 435.122 mensen mondzorg mijden, met name de 20% armste mensen (12%, 348.098).

Sehida presenteert een mooi overzicht van een Persona die om financiële reden mondzorg mijd:

Belangrijk item hierbij is dat rekening gehouden moet worden met beperkingen in geletterdheid en gezondheidsvaardigheden:  36% van de Nederlanders heeft onvoldoende of beperkte gezondheidsvaardigheden (Smith AJE NTVT, 2019 (9) 126). Deze mensen zullen ook geneigd zijn tot minder zelfzorg en mindere goede mondhygiëne.

Voor de tandartsen die onbetaald hulp bieden aan mensen die geen geld hebben: registreer deze. Eigenlijk zouden er richtlijnen ontwikkeld moeten worden over waar de (basis)zorg eindigt.

Bariatrische chirurgie en de relatie met de tandheelkunde. Yair Acherman

• Download presentatie

 Met een Body Mass Index (BMI) van boven de 30 heb je obesitas. De incidentie van obesitas in volwassenen is 13% bij mannen, 16% bij vrouwen. Onder bepaalde indicaties kan er tot bariatrische chirurgie worden overgegaan. Er zijn verschillende soorten:

• Gastric bypass procedure
• Roux en Y Gastric bypass = gouden standaard (zie afbeelding)
• Sleeve gastrectomy
• Maagband
  • Vervelende operatie
  • Veel maagzuur
  • Meer dan 40% van de mensen die een maagband hebben, hebben een tweede operatie nodig
• Bilio-Pancreatic Diversion
  • Malabsorptie!

Het resultaat van de preferente methoden is dat er 30-35% initieel gewichtsverlies is (eerste anderhalf jaar). De patiënt zal vervolgens iets aankomen en vervolgens op stabiel gewicht blijven. ‘De zorgverzekeraar heeft zijn geld terugverdiend na 2-3 jaar’. Daarbij blijken deze preferente methodes een goede behandeling van diabetes mellitus type 2. Wel kunnen als late complicatie vitaminetekorten optreden.

Ook – en nu komen we bij effecten op de mondgezondheid – klaagt een derde van de mensen die geopereerd zijn erover dat ze vaker naar de tandarts moeten. Effecten die gezien worden zijn:  tanderosie, cariës en  overgevoeligheid (een Braziliaanse patiëntenstudie). Braken zou een reden kunnen zijn (vooral bij de sleeve operatie en de maagband), tevens gastro – oesofageale reflux, verandering orale microbiota, reductie in speekselproductie, lagere pH en daardoor verminderde remineralisatie. Hoe vaak deze effecten voorkomen, is (nog?) niet bekend.

Cariës in de derde wereld. Tandheelkundige ervaringen door uitzendingen naar Kenia
en Afghanistan. Frits van Kampen

• Download presentatie

Frits van Kampen sluit het inhoudelijke deel van het congres graag af met een positief verhaal. Hij vertelt over het werk van de Dutch Dental Care Foundation (DDC) in Kenia. De demografie van Kenia is anders dan de Nederlandse: er zijn veel meer jongere mensen. De DDC bezoekt scholen in Kenia met een heel team dat bestaat uit een tandarts, een mondhygiënist, assistenten en overige ondersteunenden (vooral ook voor de techniek; apparatuur gaat ook mee). Het team werkt samen met Keniaanse gezondheidswerkers (Coho’s, Community of Health Officer). De coho’s komen jaarlijks terug, het team eens in de 5-6 jaar.
Er zijn 4-6 uitzendingen per jaar en bij ieder bezoek is het team 2 weken daar. In die 2 weken worden bijna 1000 mensen geholpen, een kleine 800 kinderen en een paar honderd ouderen. Er worden met name kinderen behandeld, vooral ook geïnformeerd. Het valt mee hoeveel tandheelkundige problemen er zijn bij de kinderen. De mensen die hun tanden poetsen (met een takje dat een beetje uit elkaar is gehaald) hebben doorgaans een beter gebit. Over het algemeen zijn de meeste problemen bij de ouderen te zien en het merendeel is extractie en tandsteen.

Het is hard werken van ’s ochtends vroeg tot zonsondergang. Wel geeft het veel voldoening en het is fijn te merken dat de arts daar aanzien heeft. Aan het einde van de 2 weken worden we door de mensen daar feestelijk uitgezwaaid.

Afscheidswoord Onno Hofman

Tot slot werd door Hans Prakken (penningmeester en ‘strijdmakker’ gedurende zoveel jaar) een laatste woord van afscheid gesproken, cadeau en bloemen overhandigd aan Onno Hofman en zijn vrouw Yvonne.

“Onno, bedankt voor alles wat je voor het Ivoren Kruis hebt betekend (en dat is veel)!”

Onno sluit af met het uitspreken van zijn wensen voor de toekomst:

• “Mijn eerste wens is dat alle bestaande instanties die zich bezighouden met gezond leven en een gezond lichaam en het wegwerken van tweedelingen in onze maatschappij zich verbinden in een (1) grote samenwerkingsorganisatie.
• Mijn tweede wens is dat alle kinderen op scholen een gezonde maaltijd krijgen en daarna gezamenlijk poetsen.”

Tijdens de pauze kon een bezoek worden gebracht aan de partners van het Ivoren Kruis en neven-organisaties. Wij danken: Haleon (Sensodyne/Paradontax), Philips, Colgate (elmex), Oral-B, Dentacure, DHIN, NVVK, VMBZ en NVVP.

Partners in preventie: